Moździerz
Moździerz – naczynie z tłuczkiem do ręcznego rozdrabniania i ucierania rozmaitych substancji. Różne typy moździerzy mają różne zastosowania, m.in. w pracowniach i laboratoriach oraz w kuchni.
Dzbany i kufle XIX-XXw.
Wyrób ceramiczny otrzymywany z gliny z dodatkiem szamotu lub pisaku kwarcowego , wypalany w temperaturze 1230-1300 °C. Surowe wyroby przed wypalaniem pokrywa się sola kuchenna (NaCl) lub innymi sproszkowanymi minerałami. Dzięki temu w trakcie wypalania tworzy się na powierzchni wyrobu szklista polewa – glazura o różnych barwach.
Wyroby kamionkowe są nieprzeźroczyste. Charakteryzują się dużą wytrzymałością mechaniczną, odpornością na działanie kwasów i minimalną nasiąkliwością wodną.
Wyroby z kamionki znane były już w starożytności . W Europie zyskały popularność w XVIII w., gdy ich produkcję podjęto w licznych manufakturach. Ze względu na proste technologie i niskie koszty wytwarzania, a stąd stosunkowo niskie ceny, kamionka cieszyła się popytem zwłaszcza wśród uboższych warstw społeczeństwa. Produkowano z niej misy i dzbany (jako komplety „umywalkowe”), garnki, beczułki, faski i inne pojemniki do przechowywania produktów, formy do pieczenia ciast, zastawy stołowe.
Przedwojenna słomianka, koszyk do wyrastania chleba
Aby upiec domowy chleb wystarczy kilka składników, piec i silne ręce.
Koszyki te służą jedynie do wyrastania chleba. Dzięki nim ciasto po etapie wyrastania, przerzucone na blachę, nie rozlewa się na boki, co jest dosyć częstym zjawiskiem. Oczywiście istnieją receptury na takie ciasto, aby móc uformować okrągły bochenek bez pomocy koszyka. Zawierają one jednak zazwyczaj sporo mąki w stosunku do płynu, przez co trochę szybciej wysychają.
Wiklinowy koszyk rozwiązuje ten problem. Wyrośnięte w nim ciasto, po upieczeniu wychodzi o wiele wyższe i ma lepszy kształt. Wpływa to też na strukturę wypieku i skórkę. Chleb nie pęka z boku, a podczas krojenia się nie kruszy się.
Koszyki nie nadają się do pieczenia, służą one jedyne podczas wyrastania ciasta. Przed włożeniem go do koszyka, należy ciasto odpowiednio wyrobić i złożyć. Wiele osób podsypuje koszyki mąką, aby ciasto nie przyklejało się do ścianek. Można także wyłożyć je pergaminem lub lnianą ściereczką. Koszyki mają prążkowany wzór, co wpływa także na efekt wizualny chleba.
Zabytkowy wiklinowy wózek dziecięcy z okresu międzywojennego.
Klasyczny wózek tzw. głęboki- przeznaczony do transportu niemowląt w zamierzeniu zazwyczaj w pozycji leżącej. Do ochrony przed deszczem służyła modna “budka” stanowiąca integralną część wiklinowej gondoli.
Drewniany cep
Narzędzie rolnicze do ręcznego młócenia zboża,
zbudowany jest z dwóch kijów: dzierżaka (dłuższego) i bijaka (krótszego, zwykle dębowego). Ich cieńsze końce połączone są rzemieniem (czasem wysuszoną skórą z węgorza)– zwanym gązwą lub gackiem, a na Zamojszczyźnie kapicą – lub metalowym przegubem, nazywanym ósemką.
Młócono, trzymając cep za dzierżak i uderzając bijakiem w rozłożone na klepisku (lub innym twardym płaskim podłożu) zboże. Młócący musiał tak uderzać cepem, aby za każdym razem bijak uderzał całą swoją długością w warstwę zboża na klepisku (w przeciwnym wypadku pojawiały się znaczne siły reakcji na dzierżak oraz mogło nastąpić zgniatanie ziaren). Zaletą cepa była możliwość uzyskania ziarna i prostej słomy, koniecznej do krycia dachów strzechą.
Dzieża do chleba
Naczynie służące do rozczyniania mąki i wyrastania ciasta chlebowego. Wykonane było z drewnianych klepek (najczęściej lipowych, świerkowych lub najwyżej cenionych – dębowych) i obręczy. Szersze u dołu niż u góry. Dzieża zwykle była bez wieka, ale czasem spotykało się wieko (pokrywę) wyplecioną ze słomy.
Do pieczenia chleba nie zużywano całego rozczynionego ciasta. W dzieży pozostawiano jego niewielką ilość, która służyła do zakwaszenia nowego ciasta do następnego wypieku. Tę pozostałość nazywano „zakwaskiem”, „zaczynem” lub „bątką”. Rzemieślnikiem wykonującym dzieże był bednarz.
Niecka do pieczenia chleba
Niecka (potocznie niecki) – naczynie drewniane; powszechnie (głównie na wsi) używane w domach w XIX wieku. Wydrążone półkolisto w jednym kawałku drewna, podłużne, niezbyt głębokie, do wyrabiania ciasta.
Dzień przed wypiekami do niecki była wsypywana mąka żytnia na chleb aby się porządnie zagrzała w chałupie. Na drugi dzień mąka była przesypywana do dzieży. Tak samo robiono z mąką pszenną na placki i w niecce wyrabiano ciasto.
Makatka – niewielka tkanina dekoracyjna, służąca do zawieszania na ścianach, bądź rozkładania na meblach.
Makatki mogą być dziergane, wyszywane, wykonywane techniką patchworku, a także malowane. Często są wzorzyste i wielokolorowe, ale bywają także ubogie, wyszywane pojedynczą nicią na jednobarwnym tle. Przeważnie wzory wykonuje się na specjalnie do tego celu przystosowanej tkaninie bawełnianej lub w przypadku dziergania – wełnianej. Łatwiejszą metodą jest użycie kanwy, tkaniny o regularnym splocie. Makatki wieszało się nad piecem kuchennym, a ścierki nad miednicą.
Obrazy, jak i hasła pojawiające się na makatkach niosły ze sobą treści „zaklinające rzeczywistość”, mające w pozytywny, a nawet magiczny sposób wpływać na domowników i ich życie oraz przestrzeń domu. Przykładem mogą być sentencje: „Boże błogosław temu domowi”, „Szczęście gości w domu wciąż, gdy pomaga żonie mąż”, wizerunki ptaków, na przykład pawi – symbolu bogactw czy pokarmów, jak choćby chleba, kojarzonego z obfitością. Napisy, które początkowo miały treść religijną, jak: „Boże błogosław nam”, z biegiem czasu stały się świeckie. Zawsze jednak niosły ze sobą jakieś przesłanie moralizatorskie, miały być wskazówką postępowania, przypominały o normach i zasadach, jakimi człowiek powinien się kierować .
Maselnica (masielnica, maśniczka, maślniczka) – urządzenie do ręcznego wytwarzania masła. W Polsce stosowana w gospodarstwach wiejskich jeszcze w XX wieku.
Pierwsze maselnice wzorowane na beczkach z klepek skonstruowali w 1839 roku Amerykanie Disprow i Wizard.
Produkcja masła:
Do dolnej części maselnicy wlewano śmietanę, zbieraną specjalnie w tym celu z odstałego, ale słodkiego mleka. Następnie do konwi wkładano bijak, na który nakładano i wciskano w konew nadstawkę, w końcu zamykano jaszczykiem. Robienie masła polegało na unoszeniu i opuszczaniu tłuczka, aż do dna maselnicy, czyli mieszaniu śmietany, w wyniku czego dochodziło do łączenia się kulek tłuszczu i w efekcie wytworzenia grudek masła. Zbieranie się na jaszczyku drobnych grudek było sygnałem, że należy zmienić rodzaj ruchów bijakiem na krótsze. Nie mógł on teraz mieszać maślanki, bo doprowadzało to do rozbijania utworzonych już grudek masła, lecz powinien ograniczyć się tylko do uderzania w powierzchnię płynu, by w ten sposób zbijać drobne grudki w większe bryły. Końcowym etapem tworzenia masła było wybieranie bryłek przy pomocy drewnianej łyżki i łączenie ich w całość. Bryłę tę należało jeszcze przez pewien czas wyrobić – zanurzoną w zimnej wodzie ugniatać łyżką w celu wyciśnięcia resztek maślanki uwięzionej w maśle – i ostatecznie uformować osełkę.
Drewniana szafa
Mebel wolnostojący, zamykany drzwiami, używany do przechowywania różnych przedmiotów, takich jak ubrania, książki czy naczynia. Na przestrzeni lat wygląd szafy unowocześniał się.
Najczęstszym wyposażeniem szafy były:
– półki
– drąg do wieszania ubrań na wieszakach
– szuflady
– lustro
Dzban metalowy
Naczynie gospodarcze o szerokim zastosowaniu, zwykle służące do przenoszenia (przechowywania) płynów lub drobnoziarnistych materiałów sypkich.
Typowy dzban składa się z przysadzistego, pękatego brzuśca, szerokiego wylewu oraz pionowego uchwytu (imadła). Proste dzbany domowe nie mają stopki ani przykrycia; pokrywki występują w dzbanach służących do transportu. Mniejsze dzbany (dzbanki, dzbanuszki-mleczniki) bywają częścią zastawy stołowej. Na ogół ceramiczne, mogą też być wykonane z innych materiałów – szkła albo metalu.
Drewniana deska do krojenia
Drewniana deska do prasowania okres międzywojenny
